Nikodem Sulik

Nikodem Sulik urodził się 15 sierpnia 1893 r. w małej wsi Kamienna Stara niedaleko Dąbrowy Białostockiej (ówczesna nazwa - Dąbrowa Grodzieńska) w dzisiejszym powiecie sokólskim województwa podlaskiego. Nauki początkowo pobierał w domu, a następnie w pobliskim Grodnie.

W 1911r. młody Nikodem wyjechał do Petersburga w celu kontynuowania nauki. Miał tam wstąpić do seminarium duchownego, jednak jego droga życiowa potoczyła się inaczej.

W Petersburgu uczęszczał do gimnazjum Św. Katarzyny, które ukończył w 1915r. Z uwagi na toczącą się już wojnę, po ukończeniu nauki został Sulik wcielony do armii carskiej. Jako posiadającego wykształcenie średnie skierowano go do Włodzimierskiej Szkoły Wojskowej w Petersburgu, gdzie ukończył 4-miesięczny kurs w oficerskiej szkole piechoty. 1 października 1915 roku Nikodem został chorążym i wysłano go na Syberię Zachodnią. Tam w Czelabińsku otrzymał przydział jako subaltern (oficer młodszy) do 3 kompanii 163 Batalionu Zapasowego. Tak o to rozpoczęła się jego kariera wojskowa. 

W grudniu 1915r. Nikodem Sulik odszedł wraz ze swoim pododdziałem na front Wołyński. Służył tam kolejno w 7 Batalionie Marszowym w Starym Konstantynowie i 133 symferopolskiego pułku piechoty jako oficer młodszy 13 kompanii piechoty. Za swoją postawę w ogniu walk (odznaczył się szczególnie w bitwie pod Załowcami w Galicji, 23 lipca 1916r.) został udekorowany jednym z najwyższych odznaczeń wojskowych Cesarstwa Rosyjskiego – „Złotym Orderem Św. Jerzego”. 23 lipca 1916r. został poważnie ranny i w związku z tym na pięć i pół miesiąca trafił do szpitala w Petersburgu. W styczniu 1917r. Sulik powrócił do pułku stacjonującego w Rumunii, otrzymując przydział do kompanii karabinów maszynowych. Na froncie rumuńskim przebywał do czerwca 1918r. z przerwą na siedmiomiesięczny pobyt w szpitalu na Krymie.  Przebywając na terenie Rumunii przetrwał tam zamieszanie związane z rewolucjami w Rosji. Z Rumunii udał się do Mohylewa na Białorusi albowiem jak większość Polaków z rozsypującej się armii carskiej, pragnął trafić do I Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Józefa Dowbor – Muśnickiego. Niestety zamiaru tego nie udało mu się zrealizować, powrócił więc w rodzinne strony.

Po powrocie „do domu” Sulik szybko nawiązał kontakt z wojskowymi Polakami w Grodnie, włączając się w pracę Samoobrony Ziemi Grodzieńskiej dowodzonej przez gen. Mikołaja Sulewskiego. Celem tej organizacji było objęcie władzy miejscowej, utrzymanie ładu i porządku w Grodnie i okolicach, w okresie przejściowym, po opuszczeniu go przez Niemców a przed przybyciem polskich władz administracyjnych. Jednym z ważnych zadań Samoobrony był  werbunek żołnierzy do polskich formacji. Podejmując działania w Samoobronie Sulik zorganizował niewielki oddział wojskowy, z którym obsadził Różanystok w chwili dezorganizacji i wycofywania się Niemców. Jednak oddział polski został wkrótce rozproszony, a Nikodem Sulik aresztowany przez Niemców. Dzięki interwencji gen. Sulewskiego został on wkrótce zwolniony i mianowano go szefem polskiej komendantury w Nowym Dworze. Tam też Sulik zorganizował kompanię wojska. W styczniu 1919 r. przekazał ją następcy, a sam udał się do Dywizji Litewsko–Białoruskiej formującej się w Ostrowi Mazowieckiej. 25 stycznia 1919 r., rozkazem gen. Wacława Iwaszkiewicza został przydzielony do Białostockiego Pułku Strzelców jako oficer młodszy w 3 kompanii, a następnie został  dowódcą 6 kompanii tegoż pułku, w stopniu podporucznika.

Podporucznik Nikodem Sulik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, tocząc ze swoim pułkiem ciężkie boje z Armią Czerwoną podczas ofensywy na Baranowicze – Nowogródek. Odznaczył się m.in. w walkach pod Cieszewlą, Borysowem, Lasatowszczyzną. Tam został ranny w nogę i szyję. Za swoje dokonania bojowe został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Oprócz odznaczeń otrzymał także awans do stopnia porucznika. W ramach Dywizji Litewsko-Białoruskiej wziął także udział w buncie generała Żeligowskiego i zajęciu Wilna we wrześniu 1920 roku. 

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej przez kilka miesięcy 1921 roku pełnił obowiązki  adiutanta XL Brygady Piechoty dowodzonej przez płk. Stefana Pasławskiego. Od kwietnia 1922 roku do września 1926 roku był oficerem w sztabie 29 Dywizji Piechoty. Pełniąc obowiązki na tym stanowisku pozostawał oficerem nadetatowym 41 Suwalskiego Pułku Piechoty. Od września 1926 roku do września 1927 roku był dowódcą kompanii w 76 Pułku Piechoty stacjonującym w Lidzie. Kolejne przydziały Nikodema Sulika w wojsku II RP związane są, z krótkimi przerwami, z ochroną wschodniej granicy Polski i przedstawiają się następująco: od września 1927 roku do lutego 1929 roku był komendantem Centralnej Szkoły Straży Granicznej, od lutego 1929 roku do marca 1932 roku był kierownikiem Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Toruniu, od marca 1932 roku do lipca 1933 roku dowódca II batalionu 65 Pułku Piechoty detaszowanego (delegowanego) w Gniewie, od lipca 1933 roku do maja 1935 roku dowódca Batalionu KOP (Korpusu Ochrony Pogranicza) "Dederkały", od maja 1935 roku do kwietnia 1937 roku dowódca Batalionu KOP "Stołpce", od kwietnia do października 1937 roku zastępca dowódcy Pułku KOP "Baranowicze", od października 1937 roku do września 1939 roku był dowódca Batalionu Fortecznego KOP "Sarny", a następnie Pułku KOP "Sarny".

W kampanii wrześniowej 1939 roku jako dowódca pułku KOP „ Sarny” od 17 września walczył z nacierającą ze wschodu Armią Czerwoną w składzie zgrupowania Korpusu Obrony Pogranicza gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna. Szlak bojowy zakończył w pierwszych dniach października pod Kockiem. Po zakończeniu walk nie poszedł do niewoli lecz rozpoczął działalność konspiracyjną. W listopadzie 1939r.  został mianowany został zastępcą płk Janusza Gaładyka, komendanta Okręgu Służby Zwycięstwu Polski (SZP) w Wilnie. W grudniu tego roku wyznaczony został na stanowisko komendanta Okręgu Wilno Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). W konspiracji działał pod pseudonimami "Ładyna", "Jodko", "Jod", "Karol", "Sarnowski". 

13 kwietnia 1941r. Nikodem Sulik został aresztowany przez NKWD. Więziony do sierpnia 1941r. - przetrzymywany był w piwnicach wileńskiego, wewnętrznego więzienia nr1 przy ul. Ofiarnej, w moskiewskim Lefortowie, na Łubiance i Butyrkach.  Uznany został za szczególnie ważnego i wyjątkowo niebezpiecznego wroga państwa radzieckiego, związku z tym 29 lipca 1941 roku został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Jedynie dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, jakim było podpisanie 30 lipca polsko-radzieckiej umowy zwanej układem Sikorski-Majski, ocalił życie. 15 sierpnia 1941 roku został uwolniony i natychmiast wstąpił do tworzonych w Związku Radzieckim oddziałów Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii Andersa) obejmując dowództwo (od września 1941r. do marca 1942r.) 13 Pułku Piechoty "Rysiów" wchodzącego w skład 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty.   Od marca 1942 roku do czerwca 1943 roku był zastępcą dowódcy 7 Dywizji Piechoty w ZSRR, a po ewakuacji armii polskiej na Bliskim Wschodzie. Od czerwcu 1943r. był pełniącym obowiązki dowódcy 5 Kresowej Dywizji Piechoty (KDP)  w Armii Polskiej na Wschodzie, a od sierpnia 1943 roku objął dowodzenie tym związkiem taktycznym. Na stanowisku tym pozostawał do 1946r. 

 

 

 

Powojenna fotografia generała Sulika wykonana 
na polskim cmentarzu pod Monte Cassino w jedną z kolejnych rocznic bitwy

 

12 września 1993 roku miał miejsce ostatni etap losów generała Nikodema Sulika i jego żony Anieli.  Były to uroczystości w Dąbrowie Białostockiej i we wsi Kamienna Stara związane ze sprowadzeniem i złożeniem prochów generała na cmentarzu w rodzinnej  miejscowości.  Mszę świętą w kościele pod wezwaniem Bp. Stanisława Męczennika w Dąbrowie odprawił biskup polowy gen. bryg. Sławoj Leszek Głódź. Następnie nastąpił pochówek przy kościele pod wezwaniem Świętej Anny w Kamiennej Starej.